زندگی امامامام حسن عسکری ( ع ) در سال 232 هجری در مدینه چشم به جهان گشود . مادروالا گهرش سوسن یا سلیل زنی لایق و صاحب فضیلت و در پرورش نهات مراقبت را داشت , تا حجت حق را آن چنان که شایسته است پرورش دهد .این زن پرهیزگار در سفری که امام عسکری ( ع ) به سامرا کرد همراه امام بود و در سامرا از دنیارحلت کرد .کنیه آن حضرت ابامحمد بود .
صورت و سیرت امام حسن عسکری ( ع ) ::::امام یازدهم صورتی گندمگون و بدنی در حد اعتدال داشت .ابروهای سیاه کمانی , چشمانی درشت و پیشانی گشاده داشت .دندانها درشت و بسیار سفید بود .خالی بر گونه راست داشت .امام حسن عسکری ( ع ) بیانی شیرین و جذاب و شخصیتی الهی با شکه و وقار و مفسری کم مانند برای قرآن مجید بود .راه مستقیم عترت و شیوه صحیح تفسیر قرآن را به مردم و به ویژه برای اصحاب بزرگوارش - در ایام عمر کوتاه خود - روشن کرد .

در زمان امام یازدهم تعلیمات عالیه قرآنی و نشر احکام الهی و مناظرات کلامی جنبش علمی خاصی را تجدید کرد , و فرهنگ شیعی - که تا آن زمان شناخته شده بود - در رشتههای دیگر نیز مانند فلسفه و کلام باعث ظهور مردان بزرگی چون یعقوب بن اسحاق کندی , که خود معاصر امام حسن عسکری بود و تحت تعلیمات آن امام , گردید .در قدرت علمی امام ( ع ) - که از سرچشمه زلال ولایت و اهل بیت عصمت مایه ور بود - نکتهها گفتهاند , از جمله : همین یعقوب بن اسحاق کندی فیلسوف بزرگ عرب که دانشمند معروف ایرانی ابونصر فارابی شاگرد مکتب وی بوده است ,در مناظره با آن حضرت درمانده گشت و کتابی را که بر رد قرآن نوشته بود سوزانید و بعدها از دوستداران و در صف پیروان آن حضرت درآمد .
شهادت امام حسن عسکری ( ع )::::شهادت آن حضرت را روز جمعه هشتم ماه ربیع الاول سال 260 هجری نوشته اند .در کیفیت وفات آن امام بزرگوار آمده است : فرزند عبیدالله بن خاقان گویدروزی برای پدرم ( که وزیر معتمد عباسی بود ) خبر آوردند که ابن الرضا - یعنی حضرت امام حسن عسکری - رنجور شده , پدرم به سرعت تمام نزد خلیفه رفت و خبررا به خلیفه داد .خلیفه پنج نفر از معتمدان و مخصوصان خود با او همراه کرد .یکی از ایشان نحریر خادم بود که از محرمان خاص خلیفه بود , امر کرد ایشان راکه پیوسته ملازم خانه آن حضرت باشند , و بر احوال آن حضرت مطلع گردند .وطبیبی را مقرر کرد که هر بامداد و پسین نزد آن حضرت برود , و از احوال او آگاه شود .بعد از دو روز برای پدرم خبر آوردند که مرض آن حضرت سخت شده است , و ضعف بر او مستولی گردیده .پس بامداد سوار شد , نزد آن حضرت رفت و اطبارا - که عموما اطبای مسیحی و یهودی در آن زمان بودند - امر کرد که از خدمت آن حضرت دور نشوند و قاضی الفضات ( داور داوران ) را طلبید و گفت ده نفر ازعلمای مشهور را حاضر گردان که پیوسته نزد آن حضرت باشند .و این کارها را برای آن میکردند که آن زهری که به آن حضرت داده بودند بر مردم معلوم نشود و نزدمردم ظاهر سازند که آن حضرت به مرگ خود از دنیا رفته , پیوسته ایشان ملازم خانه آن حضرت بودند تا آنکه بعد از گذشت چند روز از ماه ربیع الاول سال 260ه .ق آن امام مظلوم در سن 29 سالگی از دار فانی به سرای باقی رحلت نمود .بعداز آن خلیفه متوجه تفحص و تجسس فرزند حضرت شد , زیرا شنیده بود که فرزند آن حضرت بر عالم مستولی خواهد شد , و اهل باطل را منقرض خواهد کرد ... تا دو سال تفحص احوال او میکردند ....این جستجوها و پژوهشها نتیجه هراسی بود که معتصم عباسی و خلفای قبل و بعداز او - از طریق روایات مورد اعتمادی که به حضرت رسول الله ( ص ) میپیوست ,شنیده بودند که از نرگس خاتون و حضرت امام حسن عسکری فرزندی پاک گهر ملقب به مهدی آخر الزمان - همنام با رسول اکرم ( ص ) ولادت خواهد یافت و تخت ستمگران را واژگون و به سلطه و سلطنت آنها خاتمه خواهد داد .بدین جهت به بهانه های مختلف مختلف در خانه حضرت عسکری ( ع ) رفت و آمد بسیار میکردند ,و جستجو مینمودند تا از آن فرزند گرامی اثری بیابند و او را نابود سازد .به راستی داستان نمرود و فرعون در ظهور حضرت ابراهیم ( ع ) و حضرت موسی ( ع ) تکرار میشد .حتی قابلههایی را گماشته بودند که در این کار مهم پی جویی کنند .اما خداوند متعال - چنانکه در فصل بعد خواهید خواند - حجت خود را از گزند دشمنان و آسیب زمان حفظ کرد , و همچنان نگاهداری خواهد کرد تا مأ موریت الهی خود را انجام دهد .باری , علت شهادت آن حضرت را سمی میدانند که معتمد عباسی در غذا به آن حضرت خورانید و بعد , از کردار زشت خود پشیمان شد .بناچار اطبای مسیحی ویهودی که در آن زمان کار طبابت را در بغداد و سامره به عهده داشتند , به ویژه در مأ موریتهایی که توطئه قتل امام بزرگواری مانند امام حسن عسکری ( ع ) در میان بود , برای معالجه فرستاد .البته از این دلسوزیهای ظاهری هدف دیگری داشت , و آن خشنود ساختن مردم و غافل نگهداشتن آنها از حقیقت ماجرا بود .بعد از آگاه شدن شیعیان از خبر درگذشت جانگداز حضرت امام حسن عسکری ( ع ) شهر سامره را غبار غم گرفت , و از سوی صدای ناله و گریه برخاست .مردم آماده سوگواری و تشییع جنازه آن حضرت شدند .
ماجرای جانشین بر حق امام عسکری:::ابوالادیان میگوید : من خدمت حضرت امام حسن عسکری ( ع ) می کردم .نامه های آن حضرت را به شهرها می بردم .در مرض موت , روزی من را طلب فرمود و چندنامهای نوشت به مدائن تا آنها را برسانم .سپس امام فرمود : پس از پانزده روز باز داخل سامره خواهی شد و صدای گریه و شیون از خانه من خواهی شنید , و درآن موقع مشغول غسل دادن من خواهند بود .ابوالادیان به امام عرض میکند : ای سید من , هرگاه این واقعه دردناک روی دهد , امامت با کیست ؟ فرمود : هرکه جواب نامه من را از تو طلب کند .ابوالادیان میگوید : دوباره پرسیدم علامت دیگری به من بفرما .امام فرمود : هرکه بر من نماز گزارد .ابوالادیان میگوید : باز هم علامت دیگری بگو تا بدانم .امام میگوید : هر که بگوید که در همیان چه چیز است او امام شماست .ابوالادیان میگوید : مهابت و شکوه امام باعث شد که نتوانم چیز دیگری بپرسم .رفتم و نامه ها را رساندم و پس از پانزده روز برگشتم .وقتی به در خانه امام رسیدم صدای شیون و گریه از خانه امام بلند بود .داخل خانه امام , جعفرکذاب برادر امام حسن عسکری را دیدم که نشسته , و شیعیان به او تسلیت میدهند و به امامت او تهنیت می گویند .من از این بابت بسیار تعجب کردم پیش رفتم و تعزیت و تهنیت گفتم .اما او جوابی نداد و هیچ سؤالی نکرد .چون بدن مطهر امام را کفن کرده و آماده نماز گزاردن بود , خادمی آمد وجعفر کذاب را دعوت کرد که بر برادر خود نماز بخواند .چون جعفر به نمازایستاد , طفلی گندمگون و پیچیده موی , گشاده دندانی مانند پاره ماه بیرون آمدو ردای جعفر را کشید و گفت : ای عمو پس بایست که من به نماز سزاوارترم .رنگ جعفر دگرگون شد .عقب ایستاد .سپس آن طفل پیش آمد و بر پدر نمازگزارد و آن جناب را در پهلوی امام علی النقی علیه السلام دفن کرد .سپس رو به من آورد و فرمود : جواب نامهها را که با تو است تسلیم کن .من جواب نامه رابه آن کودک دادم .پس حاجزوشا از جعفر پرسید : این کودک که بود , جعفرگفت : به خدا قسم من او را نمی شناسم و هرگز او را ندیدهام .در این موقع , عدهای از شیعیان از شهر قم رسیدند , چون از وفات امام ( ع )با خبر شدند , مردم به جعفر اشاره کردند .چند تن از آن مردم نزد جعفر رفتند واز او پرسیدند : بگو که نامههایی که داریم از چه جماعتی است و مالها چه مقداراست ؟ جعفر گفت : ببینید مردم از من علم غیب میخواهند ظاهر شد و از قول امام گفت : ای مردم قم با شما نامههایی است از فلان و فلان و همیانی ( کیسهای ) که درآن هزار اشرفی است که در آن ده اشرفی است با روکش طلا .شیعیانی که از قم آمده بودند گفتند : هرکس تو را فرستاده است امام زمان است این نامه ها و همیان را به او تسلیم کن .جعفر کذاب نزد معتمد خلیفه آمد و جریان واقعه را نقل کرد .معتمد گفت : بروید و در خانه امام حسن عسکری ( ع ) جستجو کنید و کودک را پیدا کنید .رفتند و از کودک اثری نیافتند .ناچار صیقل کنیز حضرت امام عسکری ( ع ) راگرفتند و مدتها تحت نظر داشتند به تصور اینکه او حامله است .ولی هرچه بیشترجستند کمتر یافتند .خداوند آن کودک مبارک قدم را حفظ کرد و تا زمان ما نیزدر کنف حمایت حق است و به ظاهر از نظرها پنهان میباشد .درود خدای بزرگ براو باد .